بررسی رابطه فضای سبز با سلامت روان

فضای سبز و تاثیر مستقیم آن بر سلامت جسم و روان

زندگی شهری با همه آلودگی، بی‌رحمی و بی‌وقفه‌بودن، ساکنان شهرها را بیش از هر چیز دیگری کلافه می‌کند. تحقیق گسترده‌ای در شهر توکیو، ژاپن نشان می‌دهد که بیماری‌های روحی و روانی در ابرشهرها بیش از هر زمان دیگری در حال رشد هستند؛ این بیماری‌ها، باعث بروز جرایم و قانون‌شکنی‌های جدیدی می‌شوند. خلاف‌کاران جدید، فقط و فقط برای یک منظور دست به چنین کارهایی می‌زنند: “فرار از شخصیت خود”.

در بحبوحه چنین مشکلاتی، طبیعت و فضای سبز است که مرهمی برای زخم‌های روحی انسان‌ها خواهد بود. با همه این حرف‌ها، ممکن است از خود سوال کنید فضای سبز دقیقا چه تاثیر در سلامت روح و روان انسان خواهد داشت؟ اگر شما هم چنین سوالی در ذهن خود دارید، با ما در این گفتگو همراه شوید.

فضای سبز چیست؟

خب در قدم اول باید به این سوال پاسخ دهیم که فضای سبز یعنی چه؟

واژه “فضای سبز” معروف‌تر از آن چیزی است که نیاز به تعریف داشته باشد، اما بهتر است این کلمه را در یک خط تعریف کنیم:

به مکان‌ها یا موقعیت‌های پر از درخت، چمن و گل و گیاه که در داخل یا خارج از شهرها قرار دارند، فضای سبز می‌گویند.

سلامت جسم و روح یعنی چه؟

سوال بعدی هم احتمالا این خواهد بود: سلامت جسم و روح اصلا به چه معناست؟ چه زمانی متوجه می‌شویم که از این سلامتی برخوردار نیستیم؟

“سلامت جسم و روح” موضوعی است که می‌توان درباره آن کتاب‌های بسیاری نوشت. ما قصد داریم این مفهوم را بصورت خیلی مختصر تعریف کنیم:

وقتی که یک انسان دارای تعادلی ذهنی و جسمی باشد، تا جایی‌که بتواند با آسودگی و خیال راحت به دغدغه‌ها و کارهای روزمره‌اش رسیدگی کند، سلامت جسمی و روحی دارد.

طبعاً زمانی‌که شما مشکلاتی در ذهن خود داشته باشید که شما را از کار وا دارند و باعث شوند که اکثر ساعات روز را صرف فکر کردن به آن‌ها کنید، از سلامت روحی کافی برخوردار نیستید.

میان محیط زیست و فضای سبز و سلامت روح ما چه ارتباطی است؟

اگر بخواهیم به سوال بالا در یک جمله پاسخ دهیم، باید بگوییم که فضای زندگی و سلامت روح و جسم انسان رابطه بسیار زیادی با یکدیگر دارند؛ یعنی بسیاری از احساسات و مشغله‌های ذهنی شما بصورت خودآگاه یا ناخودآگاه تحت تاثیر محیط زندگی شما هستند.

آزمایش‌ها و تحقیق‌های گسترده‌ای به رابطه انسان با محیط اطراف پرداخته‌اند و نتیجه‌ها همیشه به یک جمله کلیدی رسیده‌اند:

شما به اندازه‌ محیط پیرامون خود سالم هستید.

البته فراموش نکنید که در محیط‌های ناسالم و آلوده هم می‌توان ذهنی سالم و قوه‌ای توانا داشت اما موضوع صحبت ما، تاثیرهای ناخودآگاه یا غیرمستقیمی است که انسان‌های کلان‌شهرنشین از محیط پیرامون خود خواهند گرفت. خب اکنون که به این قسمت از گفتگو رسیدیم، با ما همراه باشید تا تاثیر فضای ببینی فضای سبز دقیقا چه تاثیری بر زندگی ما خواهد گذاشت.

محیط آلوده چه تاثیرهایی در زندگی انسان‌ها خواهد داشت؟

با بررسی این سوال به خوبی می‌فهمیم که محیط آلوده یا ناسالم چگونه ذهن و جسم یک انسان سالم را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد و اندک اندک به تک تک ابعاد شخصیتی او رسوخ می‌کند. موارد زیر، مهم‌ترین تاثیرات یک شهر آلوده بر انسان و زندگی او هستند. پس از معرفی این عوامل، می‌کوشیم تا نقش فضای سبز در بهبود و رفع این مشکلات را بررسی کنیم.

1. افزایش استرس

مولفه‌های زیادی در افزایش استرس انسان دخیل هستند؛ از مشغله‌های مربوط به محیط کار گرفته تا صدای عبور و مرور ماشین‌ها و بوق ممتد اتومبیل‌های کوچک و بزرگ، همه دست به دست هم می‌دهند تا آرامش انسان را سلب کنند و باعث افزایش استرس او شوند.

مطابق با تحقیقی که در شهر واشنگتن انجام شده است، کارشناسان محیط زیست به این نتیجه رسیده‌اند که نگاه کردن به طبیعت بکر (درخت، چمن، گل و گیاه، آبشار و برکه) باعث کاهش استرس و خالی شدن ذهن انسان می‌شود؛ این تحقیق نشان می‌دهد که گذران وقت در فضای سبز، باعث بازسازی وضعیت فیزیولوژیکی و روانی انسان می‌شود. پس با همه این تفاسیر، می‌توانیم بگوییم که

اولین تاثیر مهم فضای سبز، کاهش استرس و کمک به خالی شدن ذهن از مسائل منفی است.

2. کم شدن تمرکز

یکی از شناخته‌شده‌ترین عواملی که تمرکز را از بین می‌برد، سر و صدای زیاد است. البته باید بگوییم که آلودگی‌های صوتی تنها دلیل کاهش تمرکز نیست و فاکتورهای دیگری نیز در کم شدن تمرکز موثر هستند. مطابق با تحقیقی که در دانشگاه جان هاپکینز انجام شده، متخصصان بررسی کرده‌اند که کاهش سطح اکسیژن خون، یکی از برجسته‌ترین مولفه‌های کاهش تمرکز است؛ یعنی زمانی که شما اکسیژن کافی را به بدن خود نرسانید، از تمرکز ذهن هم خبری نیست.

حالا توجه شما را به این نکته جلب می‌کنیم که شهرهای بزرگ معمولا درصد آلودگی بالایی دارند. وقتی هوا آلوده است، یعنی اکسیژن کمتری به ریه‌ها می‌رسد، درنتیجه سطح اکسیژن کلی بدن کمتر خواهد بود. نکته جالب اینجاست که یکی از بهترین راه‌های ترمیم آب و هوای آلوده، فضاهای سبز شهری و آپارتمانی است. با این حساب،

دومین تاثیر فضای سبز، کمک به افزایش سطوح اکسیژن خون و در پی آن، کمک به افزایش تمرکز است.

3. از بین رفتن حس زندگی

شهرها و شهرک‌های بدون فضای سبز، علاوه‌بر اینکه هیچ تاثیر مثبتی در روحیه انسان ندارند، تاثیرهای بسیار بدی هم در ذهن به جا می‌گذارند. یکی از بهترین کاربردهای فضای سبز، رفع تنش و ایجاد حس زندگی است. اجازه بدهید این نکته را با یک مثال تشریح کنیم:

تصور کنید که در یک ترافیک سنگین گیر کرده‌اید؛ ماشین‌های پشت سر با بوق‌های ممتد و چهره‌های اخمو انرژی منفی بسیاری را به شما منتقل می‌کنند. در چنین وضعیتی، چمنکاری و درختکاری‌های وسط خیابان یا بلوار چه تاثیری در روح و روان شما خواهد گذاشت؟  مطمئنا از تنش و عصبانیت شما می‌کاهند و باعث می‌شوند حتی برای دقایق کمی، آرامش را احساس کنید. پس، سومین تاثیر فضای سبز، بازیابی حس زندگی و افزایش شادی و نشاط است.

4. کمبود فضای سبز و مشکل عدم تحرک

یکی از تاثیرهای ناخودآگاهی که آپارتمان‌نشینی و زندگی کردن در شهرهای صنعتی برای انسان به همراه دارد، کاهش تحرک جسمی و مشکلات چاقی و اضافه وزن است. درین‌باره باید بگوییم که با کم شدن تحرک جسمی، فقط با چاقی روبرو نیستیم؛ در نتیجه کم شدن فعالیت جسمی، بسیاری دیگر از فعالیت‌ها نظیر برخوردهای اجتماعی، رفت و آمدهای جمعی یا موارد دیگر هم محدود می‌شوند و در نتیجه تاثیرهای منفی هم چند برابر خواهند شد.

خب حالا راهکار چیست؟ راهکار بسیار ساده است: در شهرهای صنعتی بزرگ، با احداث فضاهای سبز نظیر پارک‌ها، مشکل کم شدن فعالیت جسمی تا حدود زیادی حل می‌شود. زمانی‌که شما برای ورزش به پارک‌های با پیاده‌روهای جذاب به همراه وسایل ورزشی بروید و به همراه ورزش با دوستانتان هم دیدار کنید، احتمالا بسیاری از تاثیرهای منفی زندگی شهری فشرده از بین خواهند رفت. باید بگوییم که

چهارمین تاثیر فضای سبز، افزایش تحرک جسمی و در نتیجه رسیدن به سلامت جسمی است.

سخن آخر

تکه‌های فضای سبز که در سطح شهرها پراکنده‌اند یا گل و گیاه‌هایی که بعضی از انسان‌های طبیعت‌دوست در گوشه‌ای از خانه خود قرار داده‌اند بسیار بیشتر از آن چیزی که ما تصور می‌کنیم در زندگی ما نقش دارند. گیاهان حس خوب زندگی را بر سر سفره ما می‌آورند و هیچ توقعی از ما بجز اندکی توجه ندارند.

حالا که تاثیر فضای سبز بر روح و روان انسان را از زوایای مختلفی بررسی کردیم، ممکن است شما هم تا حدودی به این فکر افتاده باشید که فضای سبز کوچکی برای خودتان دست و پا کنید و از تاثیرهای مثبت آن بهره ببرید. اگر حدس ما درست است، به شما پیشنهاد می‌کنیم که حتما مقاله «اصول اجرای فضای سبز» را مطالعه کنید؛ این مقاله کاربردی، به شما کمک می‌کند که با بهترین ایده‌ها به سمت طراحی فضای سبز بروید.