فهرست
چمن مصنوعی چندمنظوره
جایگاه والا و اهمیت شاخص‌های کِیفی محل تحصیل دانش آموزان، در دنیای امروز بر هیچکس پوشیده نیست. بیش از ۳۰ % از زمان بیداری دانش آموزان در طول شبانه روز در محیط مدرسه سپری می‌شود و بی جهت نیست که این مکان مقدّس را خانه دوم دانش آموزان نامیده‌اند. نظام آموزشی مُدرن و همگانی در کشور ما دارای قدمتی هم تراز با کشورهای پیشرفته اروپایی میباشد که به همّت دلسوزان این آب و خاک پایه گذاری شد. ولی به دلایل مختلف،پیشرفت و ارتقای کیفیت آموزشی و به خدمت گیری روش های نوین تحصیلی نتوانست هماهنگ و پا به پای دیگر نقاط جهان باقی بماند و در مواردی دچار کاستی‌های گسترده‌ای گردید. محتوا و سیاست جامع نظام آموزشی ما همان‌گونه که از نامش پیداست در دو مقوله «آموزش و پرورش» تعریف می‌گردد.
در سال های بعد از جنگ تحمیلی و دوران سازندگی، به تدریج سعی شد تا تمرکز صِرف،از بخش آموزش برداشته شود و به بخش بسیار مهم و سرنوشت سازِ پرورش دانش آموزان معطوف شود. تغییر در کُتب و جُزوات درسی و بهره گیری از وسایل کمک آموزشی، تنها بخش کوچکی از تمهیدات ارتقای بازده تحصیلی را شامل می‌شود و بخش اَعظم آن در بخش های دیگری قرار می‌گیرد که متأسفانه از نگاه مدیران و مسئولان مجموعه‌های آموزشی پنهان و مغفول مانده.
در چند دهه اخیر پژوهش‌های گسترده ای در زمینه روش‌های بهبود راندمان تحصیلی دانش آموزان در کشورهای غربی انجام شده که به کارگیری درسهای اکتساب شده در طی این تحقیقات، دستاوردها و نتایج شگفت انگیزی را در عرصه عَملی و تجربی اثبات نموده است. تجربه چمنزار طی چندسال اخیر کار با مدارس نشان داده، مدارسی که از چمن مصنوعی چندمنظوره استفاده می‌کنند در مقایسه با مدارسی که پوشش زمین را تغییر نمی‌دهند، شادابی نسبی دانش آموزان بالاتر است.
مهمترین مؤلفه مؤثر بر افزایش بازده آموزشی دانش آموزان، ایجاد حس آرامش و صمیمیت در فضا می باشد. کودکان و نوجوانان در کانون گرم خانواده و فضای آشنای آن رُشد و پرورش می‌یابند و جهان بیرون را با معیارها و استاندارهای تربیتی و ذاتی خود مورد سنجش قرار می‌دهند. زمانیکه کودک از فضای آرامش بخشِ خانه به فضای نامأنوس و جدید مدرسه وارد می‌شود، دچار احساس عدم امنیت می‌شود و یکی از بنیادی ترین احساسات غریزی انسان، یعنی ترس از ناشناخته‌ها بر او چیره می شود. کودکان تا پیش از ورود به مدرسه، هیچ گونه تجربه ای از رعایت قوانین و مقررات در چارچوبی خاص را ندارند. باید ساعتی خاص به مدرسه بروند، مدت زمانی معین درکلاس بگذرانند و به تعالیم فردی غریبه به نام آموزگار گوش دهند.
همه این عوامل باعث ایجاد احساس پارادوکس (دوگانگی) درون دانش آموز می گردد که در دراز مدت میتواند کیفیت و میزان یادگیری او را به شدّت تحت تأثیر قرار دهد.
لازم به ذکر است که ورود خُردسالان به مهدکودک، تأثیر بسیار مثبتی در رشد و پرورش شخصیت اجتماعی آنان می‌گذارد و تَنش های روحی ناشی از محیط مدرسه را به میزان قابل توجهی کاهش می‌دهد. به عنوان مثال، ایجاد حس همدِلی و همکاری در راستای اهداف و انگیزه‌های مشترک، یکی از وظایف مهم مربیان در مهدکودک‌ها میباشد. همان گونه که در ابتدای این مَجال اشاره شد، هماهنگی و شباهت میان محیط خانه و مدرسه، نقشی اساسی و انکار ناپذیر در افزایش بازده یادگیری دانش آموزان دارد؛ به گونه‌ای که فضای مدرسه مورد پسند و خوشایند دانش آموزان قرار گیرد و ذوق و اشتیاق برای گذراندن زمان و کسب دانش و معرفت در این محیط را فراهم آورَد. چمن مصنوعی چندمنظوره میتواند کمک شایانی به زیبایی و پویایی محیط تحصیل دانش آموزان داشته باشد.
برای کاستن از استرس و نگرانی ها و افزایش شادی و اعتماد به نفس در روحیه دانش آموزان، راهکارهای فراوانی وجود دارد که هر مدرسه بر اساس بضاعت و امکانات در اختیار خود (شامل دانش نیروی انسانی و منابع مالی)، اقدام به اِکتساب و استفاده از آنها می‌نماید. این تمهیدات تنها به مواردی خاص محدود نمی‌شود و در تمامی نقاط مدرسه و تک تک اَرکان تشکیل دهنده ساختارهای محیطی، قابل اجرا و پیاده سازی می‌باشند.
از کلاس‌های دُروس نظری و عَملی گرفته تا راهروها و فضاهای تردّد و فضاهای تفریحی و ورزشی سرپوشیده درونی تا حیاط فضای باز مدرسه. اما در این میان، حیاط مدرسه از جایگاه ویژه و اهمیت دوچندانی نسبت به فضاهای درونی مدرسه برخوردار است. زیرا دانش آموزان در مدت زمان حضور در کلاس درس، با حجم بالایی از اطلاعات مواجه می‌شوند که این مسئله سبب خستگی ذهنی و انباشت داده‌های پراکنده و غیر مُنسجم در مغز می‌گردد.
فرصت کوتاه زنگ‌های تفریح و کلاس ورزش و تربیت بدنی، بهترین موقعیتی است که دانش آموزان از فضای محصور ساختمان رهایی پیدا کرده و در هوای آزاد و فضای وسیع حیاط به بازی و تحرّک بدنی و تخلیه انرژیِ سرشار خود بپردازند. تحقیقات علمی ثابت کرده است که فعالیت فیزیکی به ویژه اگر در راستای ورزش و سرگرمی های نشاط آور انجام شود، سبب افزایش ساخت و ترشح هورمون شادی «سروتونین» و کاهش سطح هورمون اضطراب «کورتیزول» در بدن می‌گردد. به دنبال آن، واکنش‌های مثبتی در مغز اتفاق می‌افتد که باعث سازماندهی و هماهنگی بخش‌های مختلف آن می‌شود و افکار، احساسات و داده‌های موجود در ذهن به شکل منسجم و متمرکز طبقه بندی می‌شوند.
کفپوش های گرانول لاستیک؟!!!
راه حلی که بعضی از مدارس به آن روی می‌آورند، کفپوش های گرانول لاستیک است. این نوع کفپوش دارای استاندارهای ضربه گیری و سقوط از ارتفاع میباشد، ولی در کنار این مزیت، از معایب آشکاری رنج می‌برد. ظاهر بی روح و خشن، پوسیدگی و تغییر رنگ بر اثر تابش نور خورشید و بارش باران و از همه مهمتر خطر آلودگی انسان توسط فلزات سنگین و مواد سمّی از معایب عمده کفپوش گرانول لاستیک میباشد. فلزات سنگین از مهمترین دلایل عدم رُشد ذهنی در کودکان میباشد. به دلیل ایرادات ذکر شده، چندین دهه است کیه کاربرد محصولات حاویِ این مواد، در مدارس و فضاهای بازی کودکان منسوخ شده. در نهایت این مواد با مواد اُرگانیک و سازگار با انسان و محیط زیست جایگزین شده‌اند.
چمن مصنوعی چندمنظوره یکی از این کالاهای چمن مصنوعی میباشد که اولین بار در سال ۱۹۶۳ در یکی از مدارس آمریکا نصب شد. با گذشت حدود نیم قرن از به کارگیریِ چمن مصنوعی در مدارس آمریکا، امروزه این کالا به عنوان بخش جدایی ناپذیر در مدارس کشورهای گوناگونِ جهان شناخته می‌شود و جایگاه خود را در صَدر اولویت‌های رفاهیِ فضاهای آموزشی تثبیت نموده است. در کشور عزیز ما نیز طرح پویا سازی مدارس طی چند سال گذشته از سوی مسئولان و تصمیم گیرندگان در سطح کلان پیگیری می‌شود و خوشبختانه با واکنش مثبت و استقبال مدیران مدارس و اولیای دانش آموزان مواجه گشته است. محیط مدرسه و نحوه کاربری آن سبب می شود تا چمن مورد استفاده در چنین فضایی دارای ویژگی‌ها و استانداردهای منحصر به فردی باشد تا بتواند نیازها و الزامات سخت گیرانه مدارس را تأمین نماید.
مناسب‌ترین مدل‌های چمن مصنوعی برای مدارس، از لحاظ طبقه بندی کاربردی، در دسته چمنهای چندمنظوره قرار می‌گیرند. این دسته، حد فاصل گروه چمنهای تزئینی (لَنداِسکِیپ) و گروه چمنهای تخصّصی ورزشی (فوتبال، تنیس، …) قرار می‌گیرند. از لحاظ ساختاری و ویژگی‌های فنّی، می‌توان به برخی از این شاخص‌ها اشاره نمود. ارتفاع الیاف، تراکم بافت و دیتِکس الیاف از مهمترین عوامل ایجاد تمایُز و تفاوت میان مدل‌های با کاربری تزئینی صِرف و کاربری فوتبال صِرف میباشد.
چمنهای با کاربری تخصّصی ورزشِ فوتبال در کشور ما به نسل سوم این انواع تعلّق دارند که توسط مواد پُرکننده شن سیلیس و گرانول لاستیک پوشیده و اجرای می‌شود. نسل سوم چمنهای فوتبال دارای ارتفاع الیاف ۵۰ تا ۶۰ mm، تراکم تقریبی ۸۰۰۰ تا ۱۲۰۰۰ کوک بر متر مربع و دیتِکس ۸۰۰۰ تا ۱۶۰۰۰ گرم بر ۱۰ هزار متر طول می‌باشند و برای ایجاد نرمی و ضربه گیری جهت جلوگیری از صدمات و آسیب‌های بدنی، به مقادیر بالایی از مواد پُرکننده با ویژگی کِشسانی نیاز دارند. برای تحقّق این هدف، از گرانول لاستیک استفاده می‌شود که هزینه تولید پایین و دسترسی آسان، مهمترین انگیزه و دلیل کاربران چمن مصنوعی برای گرایش به سوی آن می باشد.
این مادّه به صورت دانه‌های ریز و سبُک با رنگ های سیاه، سبز و قرمز تولید می شود که در هنگام استفاده از چمن مصنوعی و با حرکت و دویدن نفرات بر روی چمن، به آسانی جا به جا شده و از نقطه ای به نقطه دیگر پرتاب می شوند، به طوری که پس از مدتی، بخش‌های با پاخور بالا از گرانول خالی می‌شود و در مناطق دیگر زمین تجمّع پیدا می‌کند. این مسئله باعث می‌شود تا مقادیر قابل توجّهی از دانه‌های لاستیک وارد کفش، جوراب و لباس دانش آموزان شده و به بیرون از محدوده چمن مصنوعی و تمامی فضاهای درون مدرسه منتقل گردد. برای جلوگیری از این مشکل، توصیه می‌شود چمن مصنوعی در فواصل زمانی منظّمی (بسته به میزان استفاده از چمن) توسط دستگاه‌های مخصوص، شانه زنی و فِرچه زنی (فرچه زنی چمن مصنوعی) شود.
هزینه‌ها و دردِسرهای نگهداری (نظافت و شانه زنی) از چمن مصنوعی با ارتفاع الیاف بلند، مسئولان مدارس را بر آن داشته تا از چمنهای با ارتفاع الیاف کمتر استفاده کنند. به همین دلیل، برخی از مدارس به سراغ گروه چمنهای تزئینی می‌روند که دارای بیشترین شباهت ظاهری و رفتاری به چمن طبیعی هستند، ولی در کنار آن، مشکلات خاص خود را نیز دارند. چمن های تزئینی عموماً دارای ارتفاع الیاف متنوّع هستند؛ از بسیار کوتاهِ ۶ میلی متر تا بسیار بلندِ ۷۰ میلی متر. ولی آنچه که به عنوان چمن مصنوعی تزئینی در اکثر کشورهای دنیا به صورت متعارف شناخته می‌شود، شامل مدل‌هایی هستند که از ارتفاع الیاف بین ۱۵ تا ۴۰ میلیمتر برخوردارند. همچنین این مدلها دارای تراکم بافت حدود ۱۵,۰۰۰ تا ۳۰,۰۰۰ کوک در مترمربع هستند.
دیتکس الیاف در چمن های تزئینی بسیار متغیر است و در بازه گسترده ۲۰۰۰ تا ۱۶۰۰۰ گرم بر ۱۰هزار متر طول قرار می‌گیرد، ولی معمولاً شامل الیاف کمتر از ۸۰۰۰ می شود. بدون شک بهترین انتخاب برای مدارس چمن مصنوعی چندمنظوره میباشد. در ساخت چمن های تزئینی غالباً از الیافی استفاده می‌شود که دارای ساده ترین شکل سطح مقطَع هستند و استقامت و پایداری لازم برای مصارف سنگین و طولانی مدت را ندارند. به عنوان مثال، قسمت اعظم الیاف مصرفی در چمن های مصنوعی لنداِسکیپ را فیلامِنت های تخت ساده و بدون هیچ گونه تکنیک استحکام بخشی و برگشت پذیری تشکیل می دهد. این مدل چمن ها در کوتاه مدت دچار کوبیدگی شده و شکل ظاهری و کارایی اولیه خود را ازدست می‌دهند. حتی در مواردی دیده می‌شود که لایه نگهدارنده (بَکینگ) این نوع چمن‌ها نیز دچار پوسیدگی و پارگی می‌گردد.
لازم به ذکر است که اگر در ساخت چمن های مصنوعی تزئینی از الیاف با دیتِکس بالا و شکل سطح مقطع پیچیده و پیشرفته استفاده شود، شرایط لازم برای استفاده در کاربری‌های سنگینتر را به میزان قابل قبولی به دست می‌آورند.
پس از بَرشمُردن نقاط ضعف و قوّت چمنهای تخصّصی فوتبال و چمنهای تزئینی، سراغ گروه چمنهای مصنوعی چند منظوره می‌رویم. چمن های مصنوعی چند منظوره دارای بیشترین سازگاری و انطباق با نیازهای محیط‌های آموزشی از جمله مدارس هستند.
اگر بخواهیم در جمله‌ای کوتاه این گروه از چمنهای مصنوعی را توصیف کنیم، باید گفت که ظاهر زیبایشان را از چمنهای تزئینی و مقاومتشان را از چمن های تخصّصی فوتبال به ارث برده‌اند. همه انواع الیاف فیبریلِیت و مونو با ساختار صاف، تابید شده و مجعّد در ساخت چمن مصنوعی چندمنظوره به کار می‌رود که در بیشتر موارد، فقط یکی از این الیاف در بافت چمن استفاده می‌شود و اصطلاحاً تک بافت هستند. از دیگر ویژگی‌های این گروه می‌توان به ارتفاع ۲۰ تا ۲۵ mm، تراکم بافت متوسط ۱۷۰۰۰ تا ۲۰۰۰۰ کوک و لایه بکینگ مقاوم با پوشش محافظِ سنگین اشاره نمود.
اما مهمترین برتری این چمن‌ها، استفاده از الیاف با دیتِکس بالا (وزن سنگین) در ساخت آنها میباشد. در حقیقت الیافِ به کار رفته در این گروه از چمن‌ها، دقیقاً همان الیافیست که در تولید چمنهای تخصصی برای رشته‌های ورزشی مانند فوتبال، راگبی، تنیس و هاکی استفاده می‌شود. این فیلامنت ها دارای دیتِکس ۸۰۰۰ تا ۱۴۰۰۰ گرَم هستند و از روش‌های استحکام بخش و تکنیک بازیابی ایستایی در ساخت آنها استفاده می‌شود.
دراینجا باید به نکته‌ای بسیار حائز اهمیت اشاره نمود که غالباً از نظرها پنهان مانده و مورد بی‌توجهی قرار می‌گیرد.
به کارگیری مواد اولیه درجه ۱ صنایع پتروشیمی، برخوردار از استانداردهای جهانی و بهره مندی از فرمولاسیون پیشرفته، مهم ترین عامل پایداری و طول عُمر الیاف چمن مصنوعی چندمنظوره میباشد. ترکیب مواد سازنده الیاف چمن مصنوعی چندمنظوره در بالاترین سطح کیفی، فقط در دست چند کشور محدود میباشد که به تعداد انگشتان یک دست نیز نمی‌رسند. مجموعه‌های صنعتی تولید کننده این الیاف، دانش و تجربه خود را از طریق سرمایه گزاری در پرورش نیروی انسانیِ متخصّص و با صرف هزینه‌های گزاف در بخش تحقیق و پژوهش و در طی سالیان متمادی به دست آورده‌اند و این دانش را به هیچ قیمتی در اختیار دیگر کشورهای جهان قرار نخواهند داد.
این مسئله از آن جهت دارای اهمیت فوق العاده بالا میباشد که کاربران چمن مصنوعی چندمنظوره باید تفاوت‌های کِیفی و عملکرد الیاف تولید شده توسط کشورهای متفرّقه را با برَندهای بزرگ و اصلیِ سازنده الیاف چمن مصنوعی مورد مقایسه قرار داده تا در انتخاب خود دچار اشتباه نشوند.
از دیگر تمهیدات مورد استفاده در پایدارسازیِ الیاف، تعبیه آوندها و هسته‌های قطور در راستا و اِمتداد طولی فیلامنت میباشد. ساخت فیلامنت با شکل سطح مقطَع غیر خطّی (مثلث، لوزی، دایره، بیضی، چند شاخه و… ) نیز ترفَند بسیار مؤثر و خلاقانه ایست که تولید کنندگان الیاف چمن مصنوعی چندمنظوره در سال‌های اخیر به آن روی آورده اند. همه این ساختارها با اشکال بسیار پیچیده تر و متنوع تر در برگ‌های چمن طبیعی دیده می‌شود و تمام تلاش انسان اینست که تا حد امکان از آن تقلید و شبیه سازی نماید. در حقیقت، تمامیِ این اقدامات و شِگردها از گیاهان موجود در طبیعت الهام گرفته شده و اقتباسی عینی از شگفتیهای خِلقت میباشد.
راهکارهای ذکر شده به میزان بسیار بالایی از کوبیده شدن، پوسیدگی و تغییر شکل ظاهری و رفتاری الیاف جلوگیری کرده و آن را به تأخیر می‌اندازد. درصورت انتخاب چمن مصنوعی چندمنظوره مناسب می‌توانید حداکثر همپوشانی با طبیعت را تجربه کنید.
همچنین به دلیل برخورداری چمن های مصنوعی چندمنظوره از ارتفاع الیاف متوسط و تراکم بافت بالا، اضافه نمودن شن سیلیس به میزان بسیار کمتر از چمن های تخصصی فوتبال، باعث پُر شدن فضاهای خالی شده و سبب ایستایی الیاف می گردد. مقدار شن سیلیس مصرفی در این گروه از چمن‌ها به طور میانگین بین۶ تا ۱۲کیلوگرم بر مترمربع شناور است. با قرارگیری شن سیلیس روی لایه نگهدارنده،ساز و کاری به وجود می‌آید، که وظیفه خاک برای چمن طبیعی را ایفا می‌کند. از سوی دیگر، ضربه گیری چمن مصنوعی چندمنظوره، عمدتاً به واسطه تراکم بافت بالای آنها تأمین می‌شود و به همین دلیل نیازی به مواد پُرکننده با ویژگی کِشسانی از قبیل گرانول لاستیک ندارند. لازم به ذکر است؛ چمنهای چندمنظوره برای به کارگیری در سطح حرفه ایِ ورزشِ سنگینی مانند؛ فوتبالِ بزرگسالان،ساخته و توصیه نمی‌شوند.
بدیهیست که نباید انتظار ضربه گیری در حدّ و اندازه استانداردهای چمن مصنوعی فوتبال را از آنها انتظار داشت.
در پایانِ این نوشتار، از همه زحمت کشان و دلسوزان عرصه نظام آموزشی کشور که در جهت رُشد و تعالی فرزندان این مرز و بوم می‌کوشند، سپاس گذاری می‌نماییم که با صبر و حوصله فراوان به دانش اندوزی در راستای ارتقاء و بهبود کیفیت مدارس می‌پردازند. از شما عزیزان استِدعا داریم تا افتخارِ همراهی در انجام این هدف والا و ارزشمند را به گروه چمنزار عنایت فرمایید.
نظرات کاربران